Rutsiro : Ababyeyi barasabwa gushishikariza abana babo kwirinda inda zitateganijwe

Inda  zitateganijwe  ziterwa  abangavu, ni  kimwe  mu  bibazo bihangayikishije  umuryango  nyarwanda  kuri  ubu  udahwema  kugaragaza  ko  byangiriza  ahazaza  h’urubyiruko. Mu Karere ka Rutsiro kimwe n’ahandi   mu  gihugu  na ho iki kibazo kirahari , iyi ikaba ari nayo mpamvu  binyuze  mu  bukangurambaga , ababyeyi  basabwa  kugira  uruhare  mu  gushishikariza  abana  babo  kwirinda  inda  zitateganijwe , dore  ko  muri aka karere habarurwa  abagera kuri 384 bamze gutwara inda  muri uyu mwaka turimo wa 2020.

 Bamwe mu  babyeyi  baganiriye   n’ikinyamakuru  imenanews.com  , bagaragaje  ko  bahagurukiye  kurwanya  inda  zitateganijwe  mu  rubyiruko ,   nyuma  yo   kubona  ko  iki  ari  ikibazo  gihangayikishije  umuryango  muri  rusange  bitewe  n’uko  ubuzima  bugenda  burushaho  kuwukomerera   haba  mu  kubona  ibiwutunga  ,  ndetse  n’ibiwufasha  gutegurira  abawuvukamo  kuzagira  ubuzima  bwiza  mu  gihe  kizaza ,  aho  bemeza  ko  nta  byo  kubateganyiriza  bigihari.

Yagize  ati “ Urabona  kera  abantu bari basanzwe  bafite  imitungo  ifatika  none  kuri  ubu  urasanga  ubuso  buto  cyane  aribwo  butuweho  n’umuntu  , kuburyo  kubona  amikoro  bisigaye  bigoye. Ibi rero  nibyo  bituma  mfata icyemezo  cyo  gushishikariza  abana  banjye  kuko  mfite  abahungu  n’abakobwa  ,  kwirinda  kuzatwara  inda  zitateganijwe  kubakobwa  ,  ndetse  n’abahungu  nkabatoza  kugendera  kure  ingeso  zabaviramo  gutera  inda  mu  gihe  kidakwiye”.

Mukantwari  Marie  Rose  nawe  utuye  mu  murenge  wa  Kivumu  , asanga  uruhare  mu  gushishikariza  abana    kwirinda  gutwara  inda  zitateganijwe  ndetse  no  kwishora  mubindi  byabakurira ibibazo ,  bireba  buri  mubyeyi  wese  ndetse  n’ubuyobozi  bukarushaho  kubegera  kugirango  bazabashe  kugera  ku  iterambere  rizira  ubukene.

Yagize  ati “ Urubyiruko  rw’ubu  iyo  rutegerewe  ngo rugirwe  inama  usanga  rwishora  mu  bikorwa  bigayitse   kandi  bitari  byiza  ari  naho  usanga  bibaviramo  gutwara  na  za  nda  zitateganijwe.

Ibi rero  twebwe  abatuye   hano  muri  Rutsiro  twarabihagurukiye  kuko  wasangaga  bitugayisha  kandi  bikanadusaba  byinshi  tudafite  mu  kurera  abana  bavutse  muburyo  butunguranye  kuko  baba  batarateganirijwe.”

Yongeyeho  ko  zimwe  mu  ngamba  zifatirwa  mu  mahuriro  abahuza  nk’imiryango  , aho  yaba  mu  masibo  cyangwa  umugoroba  w’ababyeyi  hose  bahanogereza  umugambi  wo  kwigisha  abana  babo  kwirinda  inda  zitateganijwe.

Umunyamabanga  Nshingwabikorwa  w’umurenge  wa  Kivumu  Bisangabagabo  Sylvester  , avuga  ko  abaturage  ayoboye  bumva  neza  uruhare  rwabo  mu  gushishikariza  abana  babo  kwirinda  gutwara  inda  zitateganijwe  kandi  akanerekana  ko  gahunda  zose  zihuza  abaturage  hagomba  gutangirwamo  ubutumwa  kuri  iki  kibazo.

Yagize  ati “Bitewe  n’uko  bimwe  mu  bigira  uruhare  mu  gutuma  abana  baterwa  inda  zitateganijwe  harimo  kuba  abana  batigishwa  bihagije  kubijyanye  n’ubuzima  bwabo  bw’imyororokere  n’ibindi  byabafasha  gutegura  ahazaza  habo  , twashyizeho  uburyo  buhamye  bwo  gufasha  urubyiruko  rwacu  cyane  abakobwa  kubijyanye  no  gusobanukirwa  uko  imibiri  yabo  ihinduka  kugirango  bashobore  kwirinda  gutwara  inda  zitateganijwe  n’ibindi  byago  bashobora  guhura nabyo  igihe  baba bishoye mu busambanyi .Izi  rero  n’inshingano  zacu  nk’abayobozi  ndetse  n’ababyeyi  kugirango  dukomeze  kurerera  igihugu  dutegura  umuryango  utazarangwamo  ibibazo”.

Ayinkamiye  Emérence  uyobora  akarere  ka  Rutsiro  avuga  ko  bitewe  n’umubare  munini  wabacyumvikana  mu  bakobwa  batwara  inda  zitateganijwe , hafashwe ingamba  zo  kurushaho  kwigisha kubufatanye  n’inzego  zose ,   kugirango  uru  rubyiruko  rutandukane  no  kuyoborwa  n’amaraso  ashyushye  atuma  rwishora  mu  ngeso  mbi  zirukururira  kugira  imbyaro  zitateganijwe.

Yagize  ati  “ Igihugu  cyacu  kiratera imbere  umunsi  ku  wundi , kandi  ntitwagera  aho  twifuza  mu  gihe  ubuzima  bw’urubyiruko  buri  mu kaga.

Ababyeyi bagomba  kugira  umuco  wo  kuganiriza  abana  ku  bijyanye  n’ubuzima  bw’imyororokere  kandi  n’inshingano  zacu  twese  dufatanije haba  k’uruhande  rw’ababyeyi  ndetse  n’abayobozi  b’inzego  z’ibanze  gusigasira  ubuzima  bwahazaza.”

Ubushakashatsi  bwa  Minisiteri  y’Uburinganire n’Iterambere ry’umuryango  bwakozwe     hagati  y’umwaka  wa  2016 na 2018  , bugatangazwa  mu mwaka  wa  2019 , bugaragaza  ko  abana  70.614  batewe  inda  zitateganijwe  , kandi  ababashije  kumenyekana  n’abagiye  kubyarira  kwa muganga , naho  abandi  bo  ntibazwi.

Iyi mibare  yerekanaga  ko  icyo  gihe  intara y’amajyepfo  yari ifite abana batewe inda  bangana  na 21%  , intara y’uburengerazuba  ikagira  abana 15.2%  batewe  inda  ,  intara  y’amajyaruguru yari  ifite abangana  na  16.5%  batewe inda  , umujyi  wa  Kigali  ufite abagera kuri 11.2% , naho intara  y’uburasirazuba ari nayo yazaga ku isonga  mu kugira  benshi ,   ikaba yari yihariye  abatewe inda  bagera  kuri 19.838 , bangana na 36.1%.

 

 

Mutesa Bernard